Hằng năm vào những ngày đầu xuân mới, trên khắp các làng bản của thị trấn Yên Phú nói riêng, huyện Bắc Mê nói chung đều nô nức trở về vui hội Lồng Tồng diễn ra ở thôn Nà Nèn, Nà Phia, Bản Lạn, Bản Sáp, Bó Củng, thị trấn Yên Phú, huyện Bắc Mê. Lễ hội lồng tồng không những tạo không khí vui chơi ngày xuân cho đồng bào các dân tộc mà còn có ý nghĩa cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu trong năm mới.
Lồng tồng là ngày hội truyền thống của người tày sinh sống trên mảnh đất Yên Phú nói riêng, huyện Bắc Mê nói chung. Trong đó hội diễn ra ở nơi tập trung dân tộc Tày của thị trấn Yên Phú vào đầu tháng giêng âm lịch hàng năm được coi là lễ hội lớn nhất. Theo tiếng tày “ Lồng tồng” có nghĩa là xuống đồng, tức là khi kết thúc một năm cũ bước vào một năm gieo trồng mới bà con thường tổ chức một ngày hội xuống đồng với nghi lễ trang trọng cầu trời, cầu thổ công, thổ địa, cầu thần linh cho mưa thuận gió hoà, cây cối tốt tươi, để gặt hái một mùa màng bội thu, chăn nuôi phát triển, bản làng ấm no, hạnh phúc.
Với không khí thiêng liêng đó, phần lễ của ngày hội được chuẩn bị khá chu đáo. Những mâm lễ của tập thể thôn và các hộ gia đình được đặt giữa khoảng đất trống nơi sẽ diễn ra lễ hội. Ngay sau đó thầy cúng sẽ đọc các bài văn tế theo tiếng tày với ý nghĩa cầu trời cho mưa thuận gió hoà, cây cối tốt tươi, mùa vụ bội thu.
Cùng với các nghi lễ cầu trời, cầu đất, cầu cho mưa thuận gió hoà, trong hội lồng tồng bao giờ cũng có nghi thức tung còn. Tung còn không chỉ là trò chơi dân gian của đồng bào các dân tộc mà còn thể hiện một ý nghĩa tâm linh: chỉ khi nào những quả còn được tung trúng vòng, hội mới thành công và mùa màng mới được bội thu. Với chiếc cột cao từ 18-20 m được làm bằng cây tre hoặc cây mai có một vòng tròn trên ngọn. Vòng tròn đó một mặt dán giấy đỏ tượng trưng cho mặt trời, một mặt dán giấy vàng tượng trưng cho mặt trăng. Ngay sau lễ cúng, những người dân thể hiện sự khéo léo và chuẩn xác của mình khi tung những quả còn trúng vòng với mong muốn, cầu mong sự may mắn. Những quả còn bay lên, rơi xuống tạo nên một không khí sôi nổi và vui vẻ cho những người tham dự lễ hội.
Diễn ra ở nhiều địa điểm xung quanh hội lồng tồng là các trò chơi dân gian thu hút sự tham gia và cổ vũ nhiệt tình của bà con như thi đấu giải bóng chuyền giữa các thôn, hái hoa dân chủ, kéo co,…cũng được tổ chức tạo nên một sân chơi hấp dẫn. Đây là những trò chơi quen thuộc vốn gắn bó với người dân trong lao động cũng như trong sinh hoạt hàng ngày. Chính vì vậy hội lồng tồng không chỉ có ý nghĩa cầu mong mùa màng bội thu mà hội còn là dịp để bà con được giao lưu trao đổi kinh nghiệm làm ăn trong sản xuất và đây cũng chính là dịp để các chàng trai, cô gái được gặp gỡ, trò chuyện làm quen, mỗi dịp tết đến xuân về.
