1. Vị trí địa lý
Bắc Mê là huyện vùng sâu, vùng xa của tỉnh Hà Giang, cách thành phố Hà Giang 53 km về phía Đông. Phía Bắc giáp huyện Yên Minh, phía Đông giáp huyện Bảo Lâm (tỉnh Cao Bằng), phía Tây giáp huyện Vị Xuyên, phía Nam giáp huyện Na Hang và huyện Lâm Bình (tỉnh Tuyên Quang). Huyện có diện tích tự nhiên 85.258,9 ha, chiếm 10,8% diện tích của tỉnh. Huyện gồm 13 đơn vị hành chính cấp xã gồm thị trấn Yên Phú và 12 xã: Yên Định, Minh Ngọc, Thượng Tân, Minh Sơn, Lạc Nông, Giáp Trung, Yên Phong, Phú Nam, Yên Cường, Đường Âm, Đường Hồng, Phiêng Luông. Bắc Mê có quốc lộ 34 chạy qua, nối liền trung tâm huyện với thành phố Hà Giang, đây là một trong những điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của huyện và giao thương hàng hóa với các vùng.
2. Điều kiện tự nhiên
Bắc Mê có địa hình núi cac-xtơ và đồi, xen kẽ những dãy núi đá vôi thấp, sườn thoải, nhiều mạch nước ngầm chảy từ núi ra thung lũng đã tạo thành hệ thống sông, suối, ao, hồ dày đặc. Độ cao trung bình 400 - 500 m so với mặt nước biển, có đỉnh cao 1.408 m, bị chia cắt bởi các khe suối lớn nhỏ. Bắc Mê có sông Gâm chảy qua.
Khí hậu cận nhiệt đới ẩm, nhiệt độ trung bình từ 19 – 23oC, độ ẩm trung bình 83%, lượng mưa trung bình hàng năm 1.600 mm, mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10, thời tiết nóng, ẩm, mưa nhiều (tập trung vào các tháng 6, 7, 8), mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Nhìn chung, khí hậu thuận lợi cho sản xuất nông – lâm nghiệp, nhất là những loại cây có nguồn gốc nhiệt đới và cận nhiệt.
Bắc Mê có sông Gâm chảy từ Cao Bằng qua địa phận 7 xã, thị trấn của huyện rồi đổ về Na Hang (Tuyên Quang). Đoạn chảy qua Bắc Mê dài 45 km. Đây là con sông nhỏ, nhiều thác ghềnh, nước chảy xiết, thuyền bè đi lại khá khó khăn. Bên cạnh đó, Bắc Mê có nhiều mạch nước chảy từ triền đồi, chân núi ra, tạo thành những khe suối. Những mạch nước, khe suối này không chỉ cung cấp nước sinh hoạt mà còn có ý nghĩa để hình thành phát triển hệ thống ruộng bậc thang. Năm 2005 Thuỷ điện Na Hang (tỉnh Tuyên Quang) tích nước đã hình thành khu vực lòng hồ thuỷ điện có ảnh hưởng tới 4 xã, thị trấn của huyện, tạo ra tuyến du lịch sinh thái vùng lòng hồ nối liền Bắc Mê – Na Hang (Tuyên Quang) – Ba Bể (Bắc Kạn), đồng thời mang lại tiềm năng nuôi trồng, đánh bắt thuỷ sản.
Bắc Mê có nhiều loại đất được hình thành qua quá trình phong hóa từ các loại đá mẹ như đá vôi, phiến thạch, đất sét, sa thạch. Về cấu tạo địa chất chia thành hai dạng vùng núi đất và vùng núi đá, nhưng phần lớn là đồi núi đất, xen kẽ những dãy núi đá vôi. Những loại đất chính gồm đất đỏ vàng, đất vàng nhạt, đất nâu trên phù sa cổ, đất dốc tụ và bồi tụ. Đất ở Bắc Mê khá màu mỡ, đặc biệt ở những vùng thung lũng, ven sông, đó là điều kiện thuận lợi để phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng thâm canh.
Bắc Mê có một số loại khoáng sản quý như ăngtimon, vàng sa khoáng, sắt, chì, kẽm… trong đó mỏ sắt Sàng Thần ở xã Minh Sơn có trữ lượng gần 32 triệu tấn. Nguồn khoáng sản ở địa phương là cơ sở để phát triển ngành công nghiệp khai khoáng và luyện kim.
Bắc Mê có độ che phủ rừng khá lớn, chiếm 54% diện tích tự nhiên, trong đó có hơn 60% diện tích là rừng nguyên sinh. Do điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng, rừng núi Bắc Mê giàu có về các loại động, thực vật, nhiều loại gỗ quý như đinh, trò, nghiến, lát hoa, pơ mu và hàng trăm loại thảo dược. Bắc Mê có khu dự trữ thiên nhiên quy mô 27.800 ha thuộc địa phận các xã Yên Cường, Phiêng Luông, Thượng Tân, Lạc Nông, Minh Ngọc, Yên Định, Minh Sơn. Đây là một trong những khu dự trữ thiên nhiên đặc dụng của tỉnh Hà Giang với thảm thực vật dày, hệ sinh thái đa dạng.
